नागपंचमी ची संपूर्ण माहिती Nag Panchami Information In Marathi

Nag Panchami Information In Marathi नमस्कार मित्रांनो स्वागत आहे तुमचं. आज आपण या लेख मध्ये नागपंचमी बद्दल मराठीत संपूर्ण माहिती जाणून घेणार आहोत. तर तुम्ही ह्या लेखला शेवटपर्यंत वाचा. जेणेकरून तुम्हाला नागपंचमी विषयी माहिती व्यवस्थितपणे समजेल.

नागपंचमी ची संपूर्ण माहिती Nag Panchami Information In Marathi

मित्रांनो नागपंचमी हा हिंदू लोकांचा प्रमुख सण आहे. हिंदू पंचांग अनुसार श्रावण महिन्याच्या कृष्ण पक्षाच्या पंचमीला नागपंचमीच्या रूपाने साजरा केला जातो. या दिवशी नागदेवता म्हणजेच सापांची पूजा केली जाते आणि त्यांना दुधने अंघोळ केली जाते. पण कुठेतरी दूध पाजण्याची परंपरा सुरू झाली आहे.

नागाला दूध पाजल्यामुळे जर ते पचन नाहि झाले तर त्याची मृत्यू देखील होऊ शकते. शास्त्रांमध्ये नागाला दूध पाजवण्यासाठी नाही बोलले गेले उलट दुधापासून अंघोळ करण्याचे सांगितले आहे. या दिवशी अष्ट नागांची पूजा केली जाते.

आजच्या या पवित्र उत्सवाच्या दिवशी वाराणसी काशीमध्ये नागाचे विहीर नावाच्या ठिकाणी खूप मोठी जत्रा भरत असते. अशी दंतकथा आहे की या ठिकाणावर तक्षक गरुडाच्या भीतीमुळे ते संस्कृत शिकण्यासाठी मुलाच्या रूपात काशीला आले.

परंतु गरुड याला याची माहिती मिळून गेली आणि त्यांनी तक्षक वर हल्ला करून दिला. परंतु आपल्या गुरुजींच्या प्रभावामुळे गरुड याने तक्षक नागला अभयदान करून दिला. त्या वेळेपासून येथे नागपंचमीच्या दिवशी नागांची पूजा केली जाते. हे मान्यता आहे की जेही नागपंचमीच्या दिवशी पूजा अर्चना करून नाग विहिरीचे दर्शन करतात. त्यांच्या जन्म कुंडली मधून सर्पदोषांचे निवारण होऊन जाते.

नागपंचमीच्या दिवशी अनेक गाव व शहरांमध्ये कुस्तीचे आयोजन केले जाते. ज्यामध्ये आसपासचे पैलवान भाग घेतात. गाय बैल इत्यादी पशुंना या दिवशी नदी तलाव मध्ये जाऊन यांची आंघोळ केली जाते.

• वरंधा घाट ची संपूर्ण माहिती

नांव	नागपंचमी व्रत
सणाचा प्रकार	हिंदू
उद्देश	इच्छा पूर्ण होण्यासाठी
तिथि	श्रावण शुक्ल पंचमी

नागपंचमी संस्कृती (Nagpanchami culture)

मित्रांनो हिंदू संस्कृतीने पशुपक्षी वृक्ष वनस्पती सर्वांसोबत भारतीय संबंध जोडण्याचा प्रयत्न केला आहे. आपल्या येथे गायीची पूजा होत असते. अनेक बहिणी कोकिळा-व्रत करतात. कोकिळेचे दर्शन असो किंवा त्याचा आवाज कानावर पडल्यावरच अन्न घेणे हे व्रत आहे.

आपल्या येथे वृषभोत्सव त्या दिवशी बैल पूजन केले जाते. वट सावित्री सारख्या उपवासासाठी वटवृक्षाची पूजा केली जाते. परंतु नागपंचमी सारख्या दिवशी नागाची पूजा आपण करत असतो. तेव्हा आपल्या संस्कृतीचे वेगळेपण त्याच्या शिखरावर पोहोचते.

बैलगाय कोकिळा इत्यादींचे पूजन करण्यासाठी त्यांच्यासोबत आत्मीयता शिकण्यासाठी योग्य प्रयत्न करा, कारण ते उपयोगी आहेत. परंतु नाग हा आपल्या जीवनामध्ये कशाप्रकारे उपयोगी येत असतो. उलट जर त्याने आपल्याला जाऊन घेतले तर आपला जीव जाऊ शकतो. आपण त्याला घाबरत असतो.

नागाच्या या भयामुळे नागपूजा सुरू झाली होती. असे अनेक लोक मानत असतात. परंतु ही मान्यता आपल्या संस्कृती ची सुसंगत नाही लागत. नागाला देवाच्या रूपामध्ये स्वीकार करण्यामध्ये आर्यांच्या हृदयाची विशालता आपण पाहत असतो. ‘कृण्वन्तो विश्वमार्यम्‌’  या गरजेने सोबत पुढे जात असताना आर्यांची वेगळी पूजा करताना अनेक गटांच्या संपर्कात यावे लागते. वेदांचे प्रभावी विचार त्यांच्याजवळ पोहोचवण्यासाठी आर्यांना अध्यात्मिक परिश्रम करावे लागले.

वेगवेगळ्या समूहांना उपासनेची पद्धत मध्ये राहिलेल्या फरक च्या कारणाने होणाऱ्या वादामुळे जर काढून दिले तर मानव मात्र वेदांच्या तेजस्वी आणि भव्य विचारांना स्वीकार करेलयावर आर्य लोकांची अखंड श्रद्धा होती. याला सफल बनवण्यासाठी आर्यांनी वेगवेगळ्या पूजामध्ये वेगवेगळया देवांच्या पूजेला स्वीकार केले आणि वेगवेगळ्या पूजांना त्यांनी आत्मसात करून आपल्यामध्ये मिळवून घेतले. या वेगवेगळ्या पूजांना स्वीकारल्या कारणाने आपल्याला नागपूरची प्राप्ती झाली असेल असे वाटत असते.

• अरुणिमा सिन्हा यांची संपूर्ण माहिती

नागपंचमीच्या उपवासाचे महत्त्व (Significance of Fasting on Nag Panchami)

पाचव्या युगात सत्येश्वरी नावाची एक तरुण देवी होती.  तिचा भाऊ सत्येश्वर होता.  सत्येश्वराच्या निधनाच्या आदल्या दिवशी नागपंचमी होती.  आपल्या भावाचा शोक करीत असताना सत्येश्वरीने भोजन केले.  स्त्रिया त्या दिवशी आपल्या भावाच्या सन्मानार्थ उपवास करतात. 

उपवासाचे आणखी एक औचित्य म्हणजे “भावाला अनंतकाळचे जीवन आणि पुष्कळ शस्त्रे मिळू दे आणि त्याला प्रत्येक दुःख व दुःखापासून मुक्ती मिळो.”  प्रत्येक बहिणीने नागपंचमीच्या आदल्या दिवशी आपल्या भावाचे 75% रक्षण आणि हित होण्यासाठी देवांचे आवाहन करावे.

अलंकार व नवे कपडे घालण्याचे कारण (A reason to wear ornaments and new clothes)

सत्येश्वरीचे तिच्या भावाचे दुःख पाहून नागदेवला आनंद झाला. तिचे दुःख कमी करण्यासाठी आणि तिला आनंद देण्यासाठी त्याने तिला नवीन कपडे दिले.  तिच्यासाठी विविध सजावट देखील जोडल्या.  त्यामुळे सत्येश्वर समाधानी झाला.  त्यामुळे नागपंचमीच्या दिवशी महिला नवीन कपडे आणि दागिने घालतात.

• सायना नेहवाल ची संपूर्ण माहिती

नागाची पूजा करण्यामागील शास्त्र (Science behind snake worship)

सत्येश्वरीला तिच्या भावंडाला साप दिसला.  तेव्हा तिने नागरूपाला तिची भावंडं म्हणून पाहिलं.  जी बहीण मला तिचा भाऊ मानते तिचे रक्षण केले जाईल, असे वचन सर्प देवाने त्यावेळी दिले होते.  त्यामुळे नागपंचमीच्या दिवशी प्रत्येक महिला नागाचा सन्मान करून उत्सव साजरा करतात.

सापाचा मनी (Snake Diamond)

काही देवी सापांच्या डोक्यावर मनी असतो आणि मन्या खूप अमूल्य असतो आपल्याही जीवनामध्ये अमूल्य वस्तू आणि गोष्टींना आपल्या मस्तीष्कावर चढवत असतो समाजामध्ये मुकुटमनी सारख्या महापुरुषाचे स्थान आपल्या मेंदूमध्ये असायला पाहिजे.

आपण प्रेमाने त्यांच्या पालखीला उचलले पाहिजे आणि त्यांच्या विचारांच्या नुसार आपल्या जीवनाचे निर्माण करायला पाहिजे. सर्व विद्यांमध्ये मनी रूप जे अध्यात्म विद्या आहे त्याच्यासाठी आपल्या जीवनामध्ये वेगळे आकर्षण असायला पाहिजे. आत्मविकासमध्ये जर ते ज्ञान उपयोगी नसेल तर त्यास ज्ञान कसे म्हणता येईल?

साप हा नेहमी बिल मध्ये राहत असतो आणि बहुतेक एकांताचा आनंद घेत असतो. म्हणूनच मुमुक्षूंनी जनतेला टाळावे. या संदर्भामध्ये सापाचे उदाहरण दिले आहे.

देवी अंधांवर केले गेले समुद्रमंथन मध्ये साधन रूप बनून वासुकी नाग याने दूरजनांसाठी प्रभू कार्यामध्ये साधन होण्याचा मार्ग खुला करून दिला. जर वाईट मनुष्यही चांगल्या मार्गावर आला तर तो सांस्कृतिक कार्यामध्ये आपले खूप मोठे योगदान देऊ शकतो आणि अशक्तपणा सतत ठोठावत राहिल्यामुळे अशा व्यक्तीला आपण केलेल्या चांगल्या कृत्यांबद्दल जास्त बढाई मारता नाहि येणार. जर वाईट माणूसही देवाचे कार्यामध्ये जुळला तर देवही त्याला स्वीकार करत असतो. या गोष्टीचे समर्थन भगवान-शिव यांनी सापला आपल्या गळ्यावर ठेवून आणि विष्णू याने शेष-शयन करून दाखवले आहे.

सर्व सृष्टीच्या फायद्यासाठी पावसामुळे हद्दपार झालेला साप जेव्हा आमच्या घरी पाहुणा म्हणून येतो. तेव्हा त्याला आश्रय देऊन कृतज्ञ बुद्धीने त्याचे पूजन करणे आपले कर्तव्य होऊन जाते. याप्रकारे नागपंचमीचा उत्सव श्रावण महिन्यामध्ये ठेवून आपल्या ऋषीमुनींनी खूप मोठे औचित्य दाखवले आहे.

• ताराबाई यांची संपूर्ण माहिती

भारतामध्ये सापाची पूजा (Snake worship in India)

मित्रांनोभारत हा कृषिप्रधान देश आहे हे आपल्या सर्वांना माहीतच आहे आणि आपल्या देशामध्ये अनेक वर्षापासून सापांची पूजा करण्याची ही प्रथा चालत आली आहे. भारत हा कृषिप्रधान देश आहे आणि येथे साप हा शेतांचे रक्षण करत असतो. त्यामुळे त्याला क्षेत्रपाल ही म्हटले जात असते.

साप हा जीव जंतू उंदीर इत्यादीचे फळांचे नुकसान करत असतात. त्यांना खात असतो ज्यामुळे शेतीचे काही नुकसान होत नाही. साप आपल्याला न बोलता अनेक संदेश देत असतो सापचे गुण आमच्याकडे पाहण्याची क्षमता आणि आपली शुभग्राही दृष्टि असायला पाहिजे.

मित्रांनोसाप हे सर्वसामान्यपणे कोणालाही चावत नसतात साप हे फक्त त्याला छेडणाऱ्या आणि त्रास देणाऱ्यालाच चावत असतो.आपल्या सर्वांना माहीतच आहे की साप बिना कारणाने कोणालाच चावत नाही.वर्षानुवर्षे कष्ट करून मिळालेली शक्ती कुणाला तरी चावून वाया घालवायची नाही. 

आपणही जीवनात थोडी तपश्चर्या केली तर त्यातून बळ मिळेल.ही शक्ती तुम्ही रागाने वाया घालवण्यापेक्षा, असहायांना चकित करण्यापेक्षा किंवा असहायांना दुखावण्यापेक्षा तुमचा विकास करण्यासाठी, इतरांना कुचकामी करण्यासाठी आणि दुर्बलांना बळकट करण्यासाठी वापरणे अपेक्षित आहे.

नागपंचमीची प्रक्रिया (Nag Panchami Process)

1) सकाळी लवकर उठून घराची साफसफाई करायची नित्यक्रमातून निवृत्त व्हा.

2) अंघोळ केल्यानंतर स्वच्छ कपडे घालावे.

3) पूजा करण्यासाठी शेवया तांदूळ ई. ताजे जेवण बनवायचे.  काही भागांमध्ये नागपंचमीच्या एक दिवस आधीच जेवण बनवून ठेवले जाते आणि नागपंचमीच्या दिवशी बाशी जेवण दिले जाते

4) यानंतर भिंतीवर गेरू लावून पूजास्थान बनवले जाते.  नंतर कच्च्या दुधात कोळसा पिसून ते भिंतीवर घरासारखे गेरूचे प्लास्टर बनवतात आणि त्यात अनेक सर्पदेवांचे आकार बनवतात.

5) काही ठिकाणी घराच्या मुख्य दरवाजाच्या दोन्ही बाजूला सोने, चांदी, लाकूड आणि मातीचे पेन आणि हळद आणि चंदनाच्या शाईने किंवा शेणाच्या सहाय्याने पाच घुंगराच्या नागांची पूजा केली जाते.

6) सर्वप्रथम नागांना एक वाटी दूध अर्पण केले जाते. आणि नंतर दधी, दुर्वा, कुश, गंध, अक्षत, फुले, पाणी, कच्चे दूध, रोळी आणि तांदूळ इत्यादींनी भिंतीवर बनवलेल्या नाग देवतेची पूजा करून त्यांना शेवया आणि मिठाई अर्पण केली जाते.नाग देवाची पूजा करताना आरती नक्की ऐकायला पाहिजे.

FAQ